Over migratie, vluchtelingen, de paradox van toerisme en de wens om samen een toekomst te bouwen
Fragment uit Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer
Duitsland gaat de immigratiewet aanpassen vanwege het tekort aan goede vakmensen.
Toen ik dit bericht las, moest ik meteen denken aan het boek Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer. Op vele pagina’s zette ik uitroeptekens. Van herkenning. Van verwondering. Inderdaad! Waarom heten we de miljoenen bezoekers die ‘ons verleden’ willen zien welkom. En reageren we over het algemeen afwijzend naar bezoekers die komen voor ‘samen een toekomst’ te bouwen? Elk jaar ontvangen we miljoenen toeristen (19,1 miljoen in Nederland in 2018) met open armen maar zijn we tegelijkertijd huiverig voor het openstellen van onze grenzen voor gelukszoekers, economische migranten en vluchtelingen (20.353 mensen vroegen asiel aan in Nederland in 2018).
Ik herinner me nog mijn eerste vakantie naar Lesbos, Griekenland, in de zomer van 2014.
Kabanas Stratis had een kleine boot waarmee hij maximaal 3 tot 4 toeristen per keer een mooie beleving gaf. Voor een schappelijk bedrag was je uren met hem op pad. Tijdens zo’n trip voeren we langs de kust van het mooie dorpje Molivos waar we allemaal oranje zwemvesten zagen liggen. ‘Het waren er nog veel meer’, zei Stratis. ‘Ze worden telkens weer opgeruimd’. ‘Van wie zijn ze dan’, vroegen wij nog onwetend. ‘Vluchtelingen. Ze hopen via Turkije de oversteek te kunnen maken. Velen overleven het niet.’ Ik was geschokt. Dat weet ik nog. Wist even niet wat te zeggen. Zaten wij hier, idyllisch op zijn bootje, te kijken naar de resten van de hoop op een beter leven. Achteraf bleek dat het nog vele malen erger zou worden. Het jongetje dat eind 2015 bij Bodrum op het strand lag, was het eerste schrijnende beeld dat een gezicht gaf aan de wereld van al dit leed. De overvolle opvangkampen zijn echter tot op de dag van vandaag nog dagelijkse realiteit. 44.000 asielzoekers kwamen Griekenland binnen in 2019. Waarvan 15.000 in het kamp Moria op Lesbos terwijl er maar plek is voor 3000.
De paradox van toerisme; juist dat wat hij zoekt gaat verloren door zijn komst.
En dan de toerist. Welkom … omdat hij ook weer vertrekt. De paradox van toerisme is dat de authenticiteit waarnaar de toerist op zoek is, juist verdwijnt door zijn bezoek, schrijft Ilja Leonard Pfeijffer. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de Nutella-winkels in Amsterdam. Ik wist niet eens van het bestaan tot ik afgelopen jaar weer eens door Amsterdam liep. En ik zag niet alleen vele Nutella-winkels maar ook meerdere kaaswinkels en de een na de andere souvenirshop met veel goedkoop plastic. Het deed ‘kermisachtig’ aan en overvol. Amsterdam was niet meer te vergelijken met de stad die ik had leren kennen als tiener en waar ik als jong volwassene graag naar toe ging. Ilja Leonard Pfeijffer vermeldt in zijn boek hoe massatoerisme blijkt te zorgen voor spooksteden; steeds minder mensen willen wonen in een stad die overspoeld wordt door tijdelijke bezoekers. Prijzen rijzen de pan uit waardoor kleine ondernemers het onderspit delven. De bakker, groenteman, bloemist van om de hoek verdwijnen en steeds meer panden komen in handen van buitenlandse investeerders waardoor Airbnb- klanten je buren worden. Ik herken het van nieuwsitems die ik door de jaren heb gezien. Toerisme geeft hierdoor toch een andere smaak in mijn mond. Zo zeer dat ik zelfs kritisch wil kijken naar mijn eigen ‘toerisme-behoefte’.
In Nederland zal in 2030 bijna 40% van de bevolking ouder zijn dan 75 jaar.
Om terug te komen op de koers van Duitsland. Ook in Nederland zullen steeds meer vakmensen nodig zijn. Zoals je weet … ouderdom komt met gebreken. Natuurlijk zijn er allerlei ontwikkelingen. Zo zag ik een interessant filmpje bij de Universiteit van Nederland over wetenschappelijk onderzoek en ontdekkingen om veroudering tegen te gaan waardoor we gezonder oud worden. En hoorde ik bij een middag over technologie en zorg dat er steeds meer thuismogelijkheden komen voor het meten van bijvoorbeeld je bloeddruk, pols, zuurstofgehalte etc., waarna je er voor kiest of je deze gegevens wil delen met je huisarts. Ook wordt er volop geëxperimenteerd met inzetten van zorgrobots in de thuissituatie. Dus nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen, domotica, robotica en digitalisering kunnen en zullen gaan ondersteunen in onze stijgende zorgbehoefte.
Wat heeft het een nu met het ander te maken?
Ondanks mooie ontwikkelingen verwacht ik niet dat deze nieuwe mogelijkheden de stijging van menselijke zorgbehoefte volledig kunnen compenseren. Het zal ondersteunen zodat we meer dingen zelf kunnen, langer thuis kunnen wonen en waarschijnlijk minder mensen ‘aan bed’ nodig hebben. Anderzijds zorgen dit soort ontwikkelingen meestal weer voor nieuwe banen. Want elke zin die een zorgrobot kan zeggen, moet geprogrammeerd worden. Om maar een voorbeeld te noemen. En zoals iedereen weet, er is al een tekort in Nederland aan arbeidskrachten in de zorg en techniek. Dus wie gaan deze banen uitvoeren?
Maar we kunnen toch niet zo maar iedereen binnenlaten?
Nederland blijkt slechts een klein deel op van de totale vluchtelingenstroom op te vangen. En buiten dat. Wat is ‘zo maar binnenlaten’? En wat is iedereen? Ik zou er niet aan moeten denken om mijn eigen huis en haard te moeten verlaten. Dan zou er toch echt een hele goede reden moeten zijn. Veel asielzoekers gaan graag terug naar hun land van oorsprong als de situatie veilig was. Gedwongen vertrek laat volgens mij alleen maar meer heimwee voelen naar je thuisbasis. En zo huiselijk is de weg hiernaar toe en de opvang vaak ook niet. Zie mijn voorbeeld over Lesbos. En de economische vluchtelingen of gelukszoekers dan? Ook dat vond ik mooi aan het boeken Grand Hotel Europa en ‘De meeste mensen deugen’. ‘Hoe rechtvaardig is het als je geboortegrond je enige plek is waar je mag zijn?’, schrijft Ilja Leonard Pfeijffer. Als Nederlanders wonen we overal op de wereld. Wat is het verschil tussen die ander en onszelf? Denk ik dan. Want wij als mens hebben de landenhokjes bedacht. Maar is de wereld niet van iedereen? En zeker, beiden schrijven dat we allemaal open kunnen staan voor 1 vluchteling maar ook in paniek zouden raken als er een miljoen tegelijk voor onze deur zouden staan. Maar ook een miljoen mensen zijn uiteindelijk allemaal mensen met een eigen verhaal. En wellicht zijn er andere oplossingen, zegt Rutger Bregman, betreft onze sociale voorzieningen. Dat je daar bijvoorbeeld niet meteen recht op hebt maar pas nadat je hier een x-tijd hebt gewoond. Als voorbeeld. Daar zou zeker naar gekeken moeten worden.
Wat kan er wel?!
En terwijl ik dit schrijf, moet ik denken aan een Tegenlicht aflevering over de Turks-Koerdische migrant Hamdi Ulukaya. Hij kocht in het gehucht South Edmeston, New York, een oude zuivelfabriek op (Chobani) die zo goed als failliet was. Het dorp was grotendeels verlaten. Veel nieuwkomers solliciteerden. Als mensen de taal nog niet eigen zijn of problemen hebben met hun verleden, is dat geen reden voor de eigenaar om deze mensen te weren maar een zoektocht om te kijken wat ze nodig hebben zodat het werken bij zijn bedrijf wel lukt. Want zegt hij: zodra je een baan hebt, ben je geen vluchteling meer. Het bedrijf groeide van 5 naar 2000 medewerkers waarvan 30% migranten en vluchtelingen. En weet je wat nog meer? Het dorp dat bijna een spookdorp was, heeft zijn levendigheid terug. Er is weer een gemeenschap. Mensen die elkaar kennen en met elkaar samenleven. Ondernemerschap. Ik kreeg er kippenvel van!
Tegenlicht: Matchmakers in migratie
Zullen we samen een toekomst bouwen?
Alles bij elkaar vraag ik me dan toch af. Zouden we niet in plaats van te juichen over al die toeristen, de nieuwe bezoekers die samen met ons een nieuwe toekomst willen bouwen, van harte welkom heten? Nog los dat het bijna onethisch voelt om pas op dit moment, nu we zelf in de problemen neigen te komen betreft arbeidskrachten, te zeggen dat de grenzen meer openstellen wel zou kunnen. Maar noodzaak dwingt je vaak om anders te gaan kijken. Dus misschien is deze situatie ook voor Nederland, een kans om te zien dat ieder mens het recht heeft op een fijne plek op deze aarde. En wees gerust, die plek zal echt niet voor iedereen in Nederland liggen. Dus hoe mooi zou het zijn als (potentiele) spooksteden- en lege dorpen weer echte steden worden of kunnen blijven, waar levendigheid heerst, we de buurman/buurvrouw kennen en elkaar kunnen ontmoeten en helpen? Hoe? Dat is natuurlijk interessant. Het zal wat vragen van de wet- en regelgeving op vele fronten. Duitsland is noodgedwongen de eerste stappen aan het zetten. Op een ander manier kijken naar de stroom nieuwkomers, is wellicht een eerste stap.
ter info ->
Nieuwsgierig naar het filmpje waar ik naar verwijs over veroudering tegengaan? Kijk: https://youtu.be/Xdsc6ruTW64
Je eigen bloeddruk meten met een app? Zie: https://www.computable.nl/artikel/nieuws/zorg/6673927/250449/patienten-meten-via-app-eigen-bloeddruk.html
Een voorbeeld van een zorgrobot: Zie: https://www.computable.nl/artikel/nieuws/zorg/6832964/250449/zorgrobot-gaat-na-succesvolle-test-door-als-startup.html
En een ander voorbeeld: Zie en kijk: https://www.philadelphia.nl/robotica
Tegenlicht Matchmakers in migratie: https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2019-2020/matchmakers-in-migratie.html
