Openheid voorbij de deur

Sinds mijn boek uit is, krijg ik opvallend overeenkomstige reacties van werknemers uit de zorg: ‘Is jouw verhaal nu echt zo bijzonder?’.

Nee natuurlijk niet! Daarom juist mijn boek. Want hoe meer open- en eerlijkheid, hoe meer mensen gaan beseffen dat zij niet de enige zijn. Open- en eerlijkheid naar de ander en jezelf draagt in mijn ogen bij aan herstel en aan het voorkomen van psychisch leed. Maar dit is zelfs voor de ggz hulpverlener lastig. Als ggz hulpverlener ben je gewend de meest verschrikkelijke, intense en misschien vreemde verhalen te horen van mensen. Je weet dat er veel leed is, psychisch leed. Maar daarmee onderken je nog niet je eigen psychische kwetsbaarheid (ik spreek uit ervaring).

Dit heeft niet altijd te maken met ‘niet willen vertellen, niet open of eerlijk willen zijn’. Zo bleek bij een rondleiding voor studenten in een psychiatrische instelling. Op de vraag of er psychiatrische problematiek speelde in de directe omgeving, was niemand die reageerde. Pas toen specifieke symptomen van psychiatrische ziektebeelden werden genoemd, was er volop herkenning en instemming. Oftewel, we zullen elkaar of onszelf soms moeten bevragen met de juiste vragen om het te erkennen. Ook de ggz hulpverlener.

Alleen, zelfs al zou je de juiste vragen stellen, dan is het nog de vraag welk antwoord je krijgt of jezelf geeft. Naar mijn idee zijn we te vaak bang om eerlijk te zijn over onze twijfels, onzekerheden en kwetsbaarheden. Bang voor de consequenties: wat zullen anderen denken (‘dat is vreemd, raar, zwak’), of hoe je over jezelf denkt (‘ik ben niet oké’). Of je bent er zo van overtuigd dat het jou niet gebeurt dat je de signalen niet herkent, zelfs als je erop bevraagd wordt. Dus stoppen we onze rugzak voller en voller. Zie de vele discussies over onverwachte (zelf)moorden, de verhalen dat familie, vrienden niet wisten wat er speelde of welke impact bepaalde gebeurtenissen hadden. Allemaal tekens dat openheid over wat er echt in ons omgaat nog niet gangbaar is.

Pas als het echt niet meer gaat, wordt er hulp gezocht. Eenmaal in de behandelkamer van de ggz hulpverlener komt alle sores eruit. De vraag is of je als hulpverlener beseft dat je de enige bent die dit verhaal te horen krijgt. Want buiten de behandelkamer speelt zich het echte leven af. Een leven waarin we er bij willen horen, mee willen doen en bang zijn om veroordeeld te worden. Openheid tot aan de deur van de behandelkamer dus en dan ook nog eenrichtingsverkeer. Want de hulpverlener luistert, het betreft niet hem/haarzelf. Behalve als de hulpverlener zelf patiënt wordt, dan staat de wereld pas echt op zijn kop (ook hier spreek ik uit ervaring).

Volgens mij zou veel leed en zelfs de weg naar de hulpverlening, bespaard blijven als we meer open, eerlijk en kwetsbaar in het leven durven te staan. Hoe mooi als juist ggz hulpverleners vroegtijdig hun eigen kwetsbaarheid zouden erkennen en het voortouw zouden nemen om openheid voorbij de deur te krijgen:

Ja, ik ben ggz hulpverlener en ja, ik ben ook psychisch kwetsbaar!

(zie de mooie ‘Take the pledge’ actie van Wat doe jij).